İşlem yapma: Hızlı ve yavaş
Bir konuda hiç düşünmeden kaç kere karar verdiniz? Kabul edelim; çok fazla kere vermişsinizdir. Bu kararlar arasında muhtemelen pişman olduğunuz bir sürü karar var. Öte yandan, kapsamlı analitik düşünme daha fazla zaman almasına rağmen karmaşık görevleri anlamanıza yardımcı olur. Sezgisel ve analitik düşünerek karar alma arasındaki fark, Nobel ödüllü ünlü ekonomist Daniel Kahneman'ın yazdığı "Hızlı ve Yavaş Düşünme" adlı kitabının ana konusudur. Bu kitap, insanların kararlarını nasıl aldıklarını ve bu karar alış sürecinde neden hataların meydana geldiğini açıklamaktadır. Bu makalede, kitaptan yaptığımız ana çıkarsamaları işlem aktivitelerimize uygulamaya çalışacağız.
İki düşünce sistemi
Kitaba göre, - Sistem 1 ve Sistem 2 olmak üzere iki düşünce sistemimiz var. Eski sistem otomatiktir ve hemen uygularsınız. Beyniniz şu şekilde çalışır: Problemi görür, geçmişteki deneyimle karşılaştırır ve size bir çözüm sunar. Bazı günlük yaşam durumlarında, nihai bir karar almak için sadece bir göz kırpması kadar zaman geçmesi yeterlidir. Örneğin, hissettiğiniz kokunun en sevdiğiniz donutlardan geldiğini anlamanız ne kadar sürer? Tahminimizce birkaç saniye. Buna alternatif olarak, sistem 2 ise daha karmaşık analizler gerektirir. Burada, becerilerinizi, bilginizi ve beyninizin daha derin çalışmalarını kullanmanız gerekir.
Bu iki sistemin işlemlerde nasıl işe yaracağına bakalım. Örneğin, deneyimli bir yatırımcı aşağıda yer alan haberleri okurken ne düşünür?
Her yatırımcının aklına gelen ilk düşünce “riskli varlıkları satın alma zamanı”dır. Zihniniz bildiğiniz her riskli varlığı sıralar (hisse senetleri, emtia para birimleri, endeksler, vb.dahil)
Ancak hatadan uzak durmak için ne satın almalısınız? Bu soruyu cevaplamak için Sistem 2 başlatılır ve şu anda hangi varlıkların gerçekten işlem yapmaya değer olduğunu analiz etmeye başlarsınız. Mum çubuğu formasyonları, grafik kalıpları ve önemli seviyeler gibi onaylar ararsınız. Ve sadece Sistem 2 üzerinden yapılan kapsamlı bir analizden sonra kararınızı verirsiniz.
Sistem 1'e dayalı basitleştirmeler
Sistem 1 genellikle doğru olsa da, geciktiği durumlar vardır. Aslında, Sistem 1 bazen sorulara olması gerektiğinden daha kolay cevaplar arar.
Örneğin, piyasalardaki boğa rallisini duyduktan sonra, ikinci kez düşünmeden duygular ve birşeyleri kaçıracağım kaygısıyla hemen işleme atlayabilirsiniz. Ancak başarılı olma beklentinize rağmen piyasa farklı bir yöne döndü. Çünkü trendin değiştiğini gösteren önemli sinyalleri atladınız.
WYSIATI: Gördüğün her şey orada
Sayın Kahneman'ın dikkat ettiği bir başka ilginç görüş de WYSIATI - "Gördüğün herşey orada". Bu cümle, sınırlı bilgiye dayanarak sonuç çıkarma olgusunu yansıtmaktadır. WYSIATI'nin sonucu olarak, işlemci sınırlı miktarda bilgiye dayanarak piyasa hakkında yanlış sonuçlar çıkarabilir. Sistem 1'in otomatizmi nedeniyle, zihnimiz olaylar arasında görünen bağlantıları tanımlar. Bundan sonra, alınan karar veya izlenim Sistem 2 tarafından doğrulanır.
WYSIATI'nın sonucu olarak, aşağıdaki hatalar oldukça sık görülür.
- Küçük rakamları kanunu. Bazen, bir işlemcinin ihtiyacı olan her şey, nihai sonuca ulaşmak için küçük bir örneğin (örneğin 3 kişi) sonuçlarına bakmaktır. Örneğin, başlığı gördünüz “Analistlere göre durgunluk geliyor”. Bu ekonomiyle alakası çok az olan üç gazetecinin görüşü olsa da, durgunluğun yolda olduğu sonucuna varıyorsunuz. Aslında panik yapıp para çekmekle meşgul olmak yerine makaleyi açıp metne dikkat etseniz öğrenirdiniz. Bu nedenle, davranışlarınızdaki bu hatayı önlemek için, gerçekleri her zaman kontrol etmeniz gerekir. Haberleri ve analizleri dikkatlice okumanız ve orijinal kaynaklara bağlı kalmanız şiddetle tavsiye edilir.
- Rastgele gelen şans ve sebep arasındaki bağlantı. Bu, iddiaya gireriz ki işlemlerinizde sıkça karşılaştığınız hatadır, sevgili teknik analistimiz.
Hani o kırılmayacak kadar güçlü olduğunu düşündüğünüz ve çarpıp geri sekme beklediğiniz destek veya direnç seviyesini hatırlıyor musunuz? Bu seviye aniden kırıldı ve istatistiklere olan güveninizi kaybettiniz. Kahneman'ın yazdığı gibi, "örneklem kazaları da dahil olmak üzere dünyanın birçok gerçeği şans eseri gerçekleşir". Bu nedenle, her zaman daha büyük resmi görmeli ve piyasada neler olduğunu, şu an gerçekleşen olayları ve risk iştahını takip etmelisiniz. Bu konuda daha fazla bilgi edinmek için ekonomik takvimi ve risk duyarlılığını anlama ile ilgili ipuçlarımızı kontrol edin.
- Anlatım yanılgısı. İnsanlar genellikle geçmişteki olaylar için hatalı açıklamalar yaparlar. Başarılı bir işlemcinin tipik hikayesini hatırlıyor musunuz? Okuduğunuz zaman, "Vay canına, bu adamın kanında işlem yapmak var!" diye düşünürsünüz Aklınıza gelmeyen şey, yazarın durumun benzersizliğini anlatmaktan çekindiği çok sayıda kaza durumu, kayıplar ve diğer vızıltıların olduğu arka plandır. Eğer anlatım yanılgısına aşina değilseniz, anlatıcının bir "işlem gurusu", "başarılı bir uzman" vb. olduğuna inanmaya başlarsınız. Bu yüzden bu hikayelerden ilham almanızı öneririz, ancak hepimizin insan olduğunu da unutmayın. Bir kitap ile yatırımcı olamazsınız, ama belki siz kendiniz daha da iyi bir hikaye yaratırsınız?
- Aşırı kendine güven. Bu yatırımcı hatası oldukça sık görülür. Aynı zamanda bu işin arka planını bilmemekle de ilgilidir. Gapleri yani boşlukları yeni öğrenmiş acemi bir yatırımcı olduğunuzu düşünün. Facebook'ta bazı rastgele gönderiler, gaplerin yani boşlukların çoğunun doldurulması gerektiğini belirtmiş.
S&P500 grafiğini açın, boşluğu yani gapi bekleyin ve bir satış emri açın. Devam eden gapler ve ortak gapler yani boşluklar da dahil olmak üzere çeşitli gapler olduğunu unutuyorsunuz. Gaplerin doldurulması ile ilgili bilinen gerçek, ortak gapler ile ilgilidir, güçlü bir yükseliş/düşüş trendi sırasında ise devam eden gapler oluşur. Yükseliş trendinde hareket eden S&P500 ile işlem yaparken devam eden bir gap ile karşılaştınız ve paranızı kaybettiniz. Bu nedenle, bir işleme girmeden önce mümkün olan tüm gerçekleri bilmenizi öneririz.
Sayın Kahneman'ın makale çalışmasına dayanarak sonuca varmak için, Sistem 1'in neden olduğu zihin hilelerinden kaçınmak adına beş önemli ipucunu hatırlayalım.
- Her zaman şunları onaylayın;
- Sınırlı verilere dayanarak bir sonuca varmayın;
- Guruların tüm hikayelerinin onların üstünlüklerine sizi inandırmak için tasarlandığını unutmayın;
- Başkalarından iyi bir işlem sinyali bulsanız bile - neden 100 pip aşağıdan/yukarından değilde bu noktadan emre girdiğinizi açıklamaya çalışın.
- Bildiğiniz gerçekler ile ilgili daha derinlere inmeye çalışın. Ters dönüşün tüm belirtilerini öğrenin ve beyniniz tarafından aldatılmayın.